ضد بید کردن فرش ها

ضد بید کردن دستباف

از عوامل آسیب رسان به بافته ها عبارتند از

√ تابش مستقیم نور
√ کاهش یا افزایش بیش از حد دما
√ کاهش افزایش بیش از حد رطوبت
√ آلودگی های جوی
√ میکرو ارگانیسمها مانند قارچ و کپک
√ حشرات و حیوانات موذی
√ روشها و حالتهای نامناسب نگهداری
از میان عوامل آسیب رسان بید از آفت های مهمی است که خسارت زیادی به فرش وارد می آورد.

الف- بیولوژی حشره بید

حشره بید پروانه کوچکی است با نام علمی tincola biseliella به رنگ زرد که طول بدن آن ۱۲-۹ میلیمتر می باشد . پروانه های ماده در طول ۳-۲ هفته از عمر خود در حدود صد تخم در محل تاخوردگی های فرش و یا سایر منسوجات پشمی می گذارند .

در کل دو نوع بید وجود دارد که به پشم صدمه می زند

۱- بید لباس تحت عنوان Moth
۲- بید قالی تحت عنوان Beethe

ب – روشهای مبارزه با بید

با تمام خطرهایی که بید برای فرش دارد مبارزه با آن به طور کامل امکان پذیر و آسان است . بید از زمان قدیم شناخته شده بود و در هر دوره ای روشهایی برای مبارزه با آن ایجاد شده بود ، اما به طریقه صنعتی و در مقیاس بزرگ به کار گرفته نشده اند ، مانند سرد کردن با استفاده از مواد طبیعی .

– چهار روش عمده برای مبارزه با بید وجود دارد

۱- مسموم کردن محیط تغذیه و تنفس لارو

در این روش از بخارات مسمومی استفاده می شود که برای لارو کشنده می باشد . البته علاوه بر لارو خود بید نیز از بین می رود ، اما تخم بید باقی می ماند . پس کاربرد این روش دائمی نیست . موادی که در این روش استفاده می شود نباید برای انسان مضر باشد ، مثلاً سیانید هیدروژن(HCN) برای خود انسان نیز خطرناک است و نباید بکار رود . در گذشته از گاز(SO2) برای این منظور استفاده می شده که مقدار زیاد آن نیز برای انسان مضر است.

۲- جلوگیری از خسارت بید با روش سرد کردن

در این روش کالای پشمی را در سرما نگهداری می کنند ، مثلاً در انگلستان و آمریکا جهت نگهداری پوست خز از این روش استفاده می شود . در این روش بید از بین نمی رود بلکه به خواب می رود و در صورت گرم شدن ، فعالیت خود را شروع می کند ، تنها کاری که می توان انجام داد این است که با گرم کردن و سرد کردن متوالی لاروها را از بین برد . بعنوان مثال : کالا ابتدا در دمای (۸- سانتیگراد ) و بعد در دمای (۱۰ درجه سانتیگراد) قرار داده می شود . این عمل چند بار تکرار می شود . بعد از تکرار این عمل و از بین رفتن لاروها ، می توان کالا را در دمای (۵-۴) درجه برای مدت زمان طولانی و به دور از آسیب بید نگهداری نمود .

۳- مسموم کردن بید از طریق تماس با سم

در این روش ماده به کار برده شده باعث مسموم شدن و از بین رفتن بید و لارو می گردد . سم (D.D.T) که مشتق از دی فنیل متان است ماده ای است ارزان قیمت و به میزان (۲۵/۰-۱/۰) درصد برای ضد بید کردن پشم استفاده می شود . ثبات شستشویی ندارد یعنی در اثر شستشوی کالا از بین می رود . استفاده از آن در طبیعت ممنوع است که به دلیل غیرقابل تجزیه بودن آن می باشد .

۴- استفاده از داروهایی که بر دو قسم می باشند :

الف –  غیر ماکول کردن کالا ( غیر قابل خوردن کردن کالا )

گفتیم ساختار شیمیایی پشم کراتین است ، یعنی پیوندهای دی سولفیدی بین زنجیره ها وجود دارد که لارو این پیوندها را شکسته و بعد زنجیره های پروتئینی را خورده و هضم می کند . حال اگر این پیوندها شکسته شده و با ترکیباتی مانند فرم آلدئید دوباره پیوند داده شوند ، به دلیل تغییر نوع پیوند لارو قادر به شکستن این پیوند نبوده و پشم برلای لازو قابل خوردن نمی باشد .

ب – مسموم کردن لارو از طریق خوردن کالای مسموم :

در این روش پشم مسموم و آلوده می شود که در صورت خورده شدن پشم توسط لارو ، لارو از بین می رود . این مواد جذب پشم می شوند و از ثبات شستشویی نسبتاً خوبی برخوردار می باشند .

از ویژگی هایی که این مواد باید داشته باشند عبارتند از

۱- بر خصوصیات فیزیکی الیاف ، مانند : زیردست و استحکام الیاف اثر نامطلوب نداشته باشند .
۲- رنگی نباشند ، زیرا باعث لگه گذاری بر روی پشم می شوند .
۳- از نظر شیمیایی اثر سوء بر ثبات رنگ نداشته باشند .
۴- برای انسان ایجاد حساسیت یا مسمومیت نگنند .
۵- قیمت آنها مناسب باشد .
تحقیقات دامنه داری برای مواد ضد بید انجام گرفته که مواد تولید شده تا حد امکان ویژگی های ذکر شده در بالا را داشته باشند . از جمله این مواد می توان به : سدیم فلوراید ، آلومینیم فلوراید ، اسید پتاسیم فلوراید ، آلومینیوم فلور و آنتیمون اشاره کرد که بسیاری از ویژگیهای بالا را دارد و تنها ثبات شستشویی چندان بالایی ندارند .

√ ضد بید کردن پشم پس از بافت قالی

در این مرحله فرش با محلول شیمیایی مناسب در درجه حرارت معینی که در بروشور داروها مندرج می باشد شستشو می شود و سپس فرش را در دستگاههای آب گیر قرار می دهند تا آب آن خارج شود و چنان چه در قالی شوئی های سنتی ایران مرسوم است ، آب آن را با بیلچه های مخصوص خارج کرده و این عمل را چندین بار تکرار می کنند تا پرزهای فرش به طور کامل محلول شیمیایی را جذب کنند و پس از این عمل از شستشوی فرش خودداری کرده و آن را همانگونه خشک می کنند .

√ ضد بیدکردن پشم زمان رنگرزی

این روش به صورت یک مرحله و ترجیحاً دومرحله ای در زمان رنگرزی انجام می شود ، آنچه مهم است PH مناسب و درجه حرارت و زمان مناسب می باشد که حدود ۳۰ دقیقه در دمای (۵۰-۴۰) درجه می باشد .
باید ماده ضد بید رقیق شود ، کالا از حمام خارج و ماده ضد بید به طور یکنواخت در حمام اضافه و سپس کالا در آن قرار گیرد .

√ ضد بید کردن پشم زمان پشم شویی

مناسب ترین روش زمان پشم شویی است جهت ضد بید کردن پشم ، زیرا در صورت ماندن در انبار به مدت زیاد نگرانی بابت بیدزدگی وجود ندارد و در هزینه ها نیز صرفه جویی می شود . زیرا در یک مرحله صورت میگیرد و نیروی کار نیز کمتر است و جذب ماده ضد بید تقریباً صددرصد است و کیفیت عملیات ضد بید مالی خواهد بود